Historia Gminy

          Pierwsza wzmianka o Tułowicach pochodzi z 1447 roku i mówi istnieniu w miejscowości parafii p.w. św. Rocha. Nazwa Tułowice (niem. Tillowitz) pochodzi ponoć od imienia Tilo. Dziś, niestety, nie wiadomo jaka rolę odegrał ów Tilo przy zakładaniu osady. Natomiast zachowały się stanowiska archeologiczne potwierdzające obecność na tych terenach człowieka w pradziejach. Wiadomo też, że przez całe stulecia leśnych rzemieślników trudniących się produkcją miodu, drwali i wydobywających torf utrzymywały Bory Niemodlińskie. Dobra tułowickie w ciągu wieków zmieniały właścicieli. Szczegółowy opis tych zmian znajdziemy w Chronik der Herrschaft Tillowitz und des Geschlechtes ihrer Besitzer spisanej w 1885 roku przez jednego z właścicieli grafa Freda von Frankenberga. Jednym z nielicznych śladów po dawnych panach tej ziemi jest zachowana przy murze kościoła parafialnego płyta nagrobna zmarłego w 1598 r. Heinricha von Dreske, ukazująca postać brodatego rycerza w zbroi. Od XVII w. Tułowice znajdowały się w posiadaniu rodu von Zierotin. W 1779 r. Maria von Zierotin poślubiła Johanna Nepomuka Carla Praschmę wnosząc mu w wianie Tułowice, które zamieszkiwało wówczas ok. 320 osób. Za czasów tych właścieli rozwinął się miejscowy przemysł. W 1783 roku powstała tu huta żelaza zwana Theresienhutte, a w 1813 r. w przyzamkowych stajniach urządzono fajansiarnię. W okolicach Tułowic pracowały młyny, produkowano także cegłę. W latach trzydziestych XIX wieku przebudowano gruntownie tułowicki pałac i doprowadzono do rozkwitu wspaniały pałacowy park. Ostatnimi właścicielami dóbr tułowickich byli Frankenbergowie. Pod koniec XIX wieku Tułowice uzyskały połączenie kolejowe z Opolem i Nysą. W 1939 roku miejscowość liczyła 1766 mieszkańców. Osobny rozdział historii Tułowic stanowią dzieje wytwarzania w tym regionie ceramiki. Założona w 1813 roku przez Praschmę wytwórnia fajansu, przeszła w 1842 w ręce Ernst von Frankenberga, który zainicjował tam produkcję czarnego fajansu delikatnego. W latach1889-1904 r. nowy właściciel Erhard Schlegelmilch rozbudował zakład i przekształcił w manufakturę porcelany. 23 stycznia 1945 r. zakończono produkcję w Zakładach Schlegelmilcha. Do niedawna jeszcze tradycję kontynuuowała Fabryka Porcelitu "Tułowice" S.A.

LEGENDA

       Legenda Tułowic głosi, że w czasach średniowiecza na zamku panował srogi, ale sprawiedliwy rycerz, który miał dwóch synów. Władca ten uczył ich od najmłodszych lat rzemiosła, wyprawiał się z nimi na łowy do otaczających zamczysko borów. Po wielu latach panowania rycerz zawołał synów do siebie i rzekł te słowa: "który więcej zwierza u mych stóp zwali panem na zamku będzie". Młodzieńcy okulbaczyli konie i skoro świt wyjechali na polowanie. Starszy z braci napinał łuk i kładł pokotem zwierzynę, a wierni słudzy ładowali na wozy. Natomiast młodszy, mimo wysiłku nie mógł dorównać bratu, żądny władzy skrzyknął parobków i łotrzyków z grodzkiej gospody i napadł brata wracającego do zamku. Wtrąciwszy go do zamkowych lochów zabrał upolowaną zwierzynę i pokazał ojcu jako swoją zdobycz. Ojciec odczekał kilka dni na powrót starszego syna, a gdy ten nie wracał postanowił przekazać władzę młodszemu synowi.

Osadzony w lochu brat nie zamierzał się łatwo poddać. Gołymi rękoma wydłubywał ziemię by uczynić podkop, gdy siły zaczęły go opuszczać Bóg się nad biedakiem zlitował. Po dziesięciu dniach z muru wypadła pierwsza cegła, a później dwie następne i wczołgał się wprost do jamy, którą lis pod zamkowymi murami wykopał. Ojciec na wieść, że starszy syn żyje nakazał młodszemu opuścić zamek. Stary rycerz na pamiątkę cudownego ocalenia umieścił w herbie Tułowic trzy czerwone cegły by przypominały jak dobro nad złem zwyciężyło.

FAKTOGRAFIA

• 1447 r. - pierwsza wzmianka o istnieniu parafii w Tułowicach;
• XIV w. - właścicielami sa kolejni członkowie rodu Dobiszowskich (Nicolaus, od 1560 r. jego syn Sigmunt, córka Florentyna - żona Friedricha von Navoj);
• 1577 - właśccielem zostaje Johann Puckler;
• 1583 - właścicielem zostaje syn Heinrich;
• 1596 - kolejny właściciel - Heinrich von Dreske /+1598/;
• 1602 - za 16 000 talarów Tułowice kupuje Christof Świetlik von Gesass;
• 1604 - Polirena von Zierotin (1 voto Puckler) odkupuje majątek za 16250 talarów. Odtąd przez dłuższy czas ziemia ta pozostaje w rękach rodu von Zierotin;
• 1630 - Franz von Zierotin krótki czas, do śmierci w 1636 r. majątkiem włada Franz von Dietrichstein, Biskup Ołomuniecki;
• 1636 - Bernard von Zierotin - rektor Uniwersytetu Praskiego;
• 1708 - Carl Heinrich von Zierotin (+1716);
• 1716 - Franz von Zierotin (+1755);
• 1755 - Maria Anna von Zierotin;
• 1779 - Maria Anna von Zierotin poślubiła Grafa Johanna nepomuka Carla Praschme wnosząc mu w wianie Tułowice;
• 1783 - założenie huty - tzw. Treresienhutte, Tułowice liczą ok. 320 mieszkańców;
• 1813 - założenie Wytwórni fajansu w zabudowaniach przypałacowych;
• 1819 - Jahann Degoschon dotychczasowy kierownik techniczny fajansarni odkupuje zakład od J. Praschmy;
• 1824 - majątek obejmuje Ludwig Praschma
• XIX - w. rozbudowa i przebudowa pałacu wg projektów architekta mediolańskiego;
• 1835 - majątek kupuje za 235 400 talarów Graf Ernest von Frankenberg - Ludwigsdorf;
• 1829 - 40 - budowa kościoła parafialnego p.w. św. Rocha;
• 1842 - Ernest von Frankenberg odkupuje od wdowy po synu Johanna Degostschona Wytwórnię fajansu pod kierownictwem inspektora Seungera, rusza produkcja czarnego fajansu delikatnego;
• 1855 - po śmierci ojca majątek przejmuje Friedrich /Fred/ von Frankenberg;
• do 1879 - przebudowa pałacu w stylu neorenesansowym;
• 1885 - Fred von Frankenberg spisuje Chronik der herrschaft Tillowitz;
• 1889 - Fabrykę Ceramiki przejmuje Erhard Schlegelmilch z firmy Reinchold Schlegelmilch w Suhl w Turyngii. Rozpoczyna się produkcja porcelany;
• 1889 - Tułowice uzyskują połączenie kolejowe z Opolem i Nysą;
• 1904 - Schlegelmilch kończy budowę nowej fabryki porcelany przy stacji kolejowej;
• 1913 - założenie gminy ewangelickiej, budowa świątyni ewangelickiej staraniem rodziny Schlegelmilch;
• 1913 - doprowadzenie elektryczności i gazu;
• 1939 - bezpotomnie umiera ostatni dziedzic - Graf Konrad von Frankenberg, wcześniej majątek objęty zostaje konfiskatą;
• 1939 Tułowice liczą 1766 mieszkańców, w tym niecałe 300 wyznania ewangelicznego. Znajdują się tu 182 domy;
• 23.01.1945 - zakończenie produkcji w Zakładach Schlegelmilcha;
• 19.03.1945 - wejście Rosjan do Tułowic;

POŁOŻENIE

      Gmina Tułowice leży na Nizinie Śląskiej, w centrum województwa opolskiego, nad Ścinawą Niemodlińską (prawy dopływ Nysy Kłodzkiej). Ta najmłodsza z opolskich gmin, utworzona w 1992r. ma niepowtarzalne położenie geograficzne. Cały jej obszar bowiem włączony jest do chronionego kompleksu Borów Niemodlińskich i dzięki temu należy do najbardziej interesujących pod względem krajobrazowych i przyrodniczym terenów Opolszczyzny. Powierzchnia gminy wynosi 8113 ha z czego 70% to lasy o wysokiej wartości pod względem ekologicznym i gospodarczym.

W skład gminy wchodzi 6 sołectw: Tułowice, Tułowice Małe, Skarbiszowice, Szydłów, Goszczowice i Ligota Tułowicka. Zaledwie 8 kilometrów dzieli Tułowice od Niemodlina, a 28 km od Opola. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 405 relacji Niemodlin-Korfantów-Prudnik, a wschodnią granicą gminy przebiega autostrada A4.