Historia

Jako to drzewiej bywało, czyli o wiekach najdawniejszych słów kilka...

           Najwcześniejsze wzmianki na temat miejscowości Szydłów pochodzą z XIII wieku (ok. 1247 r.). W tym to bowiem okresie nastąpił dynamiczny rozwój osadnictwa na obszarze kasztelanii niemodlińskiej, wchodzącej w skład terytorium księstwa opolskiego. Nazwa wsi (wg jednych ze źródeł), nawiązuje do przezwiska„Szydło”,  noszonego przez założyciela miejscowości. W gwarze łowieckiej szydło - to rodzaj poroża byka jelenia lub kozła, w którym to porożu znajduje się przynajmniej jedna, niebezpieczna dla innych osobników tyka pozbawiona odnóg (tzw. „szydło”
u jelenia „szydlarza”). Według przedwojennych niemieckich badaczy etymologia nazwy „Szydłów” (XIII w. - Sidłów, 1379 r. - Sidlaw, 1534 r. – Schidli, XVIII w. – Schiedloff, XIX w. - Schiedlow) nawiązywać ma do określeń: „siedlisko”, „osada” – jednym słowem „miejsce osiedlenia się”.

          W związku ze specyficznym położeniem miejscowości wśród borów Puszczy Śląskiej (dziś jej pozostałość – Bory Niemodlińskie), naturalnym było korzystanie przez mieszkańców z otaczających zewsząd lasów, zasobnych w materiał do budowy domostw, narzędzi oraz broni do polowań na dzikiego zwierza.

Pierwsi mieszkańcy osady trudnili się pracą na roli (zakładanej najczęściej w miejscu pogorzelisk po pożarze lasu) oraz bartnictwem (miód oraz bardzo cenny w owych wiekach wosk pszczeli) z którego to zajęcia nasi protoplaści czerpali największe profity jak również opłacali daniny czyli pierwsze „podatki”.

Jak wykorzystywano zasoby naturalne...                 

U podstaw „nieśmiałych” prób wykorzystywania przez szydłowian na większą skalę zasobów naturalnych, obficie występujących w okolicy, pod postacią m. in. gliniastych gleb, pokładów torfu, różnego typu drzewostanu, zaczęto zakładać małe smolarnie, „przenośne” cegielnie (działające do wyczerpania w danym miejscu surowca), próbowano produkcji wapna (wapiennik). Do połowy lat 30. XX w. funkcjonował parowy tartak „Isamühle”. W końcu XIX w. rozpoczęto kopanie złóż torfu z obszaru bagien (niem. Torfwald „Das Goldmoor”) usytuowanych na północ od kolejowej stacji Szydłów. Do roku 1925 wyeksploatowano ok. 200ha torfowisk.

Przełomem w dziedzinie wykorzystywania ilastych gleb zasobnych w surowiec do produkcji cegły, było wybudowanie w 1910 roku nowoczesnego zakładu ceramicznego (Thaler’s Tonwerke Schiedlow) przez Hermanna Thalera – szydłowianina z urodzenia, znanego lewińskiego fabrykanta (posiadał on duże zakłady w Lewinie Brzeskim). Na początku swego funkcjonowania zakład specjalizował się w produkcji dachówek, lecz z latami  produkcję wielokrotnie przystosowywano do zmieniających się potrzeb ówczesnego rynku, rozszerzając wachlarz produktów.

Dziś cegielnia znajduje się w rękach prywatnych a produkcja wyrobów ceramicznych wciąż trwa tak jak przed laty, zachowując swego rodzaju ciągłość tradycji wyrobu cegły w tej okolicy. Podobnie niesłabnącym zainteresowaniem cieszy się dziś drewno z szydłowskich lasów. Popyt jest duży, tak wśród odbiorców krajowych jak i zagranicznych. Poza polskimi zakładami, gdzie drewno trafia m. in. do  fabryk mebli, papieru (Kwidzyn) lub elektrowni (Połaniec), stosunkowo często wysyłane jest ono za granicę do takich krajów Europy jak: Czechy, Niemcy, Austria, Włochy a niekiedy w bardzo odlegle zakątki świata, jak na przykład na kontynent afrykański (Maroko).        

Rozwój miejscowości na przestrzeni ostatnich stuleci... 

            W roku 1783 wieś liczyła 86 mieszkańców, 17 gospodarstw tzw. zagrodników oraz 3 gospodarstwa wolnych chłopów. Dynamiczny rozwój miejscowości nastąpił w XIX w., z powodu rozpoczęcia na dużą skalę eksploatacji pokładów torfu oraz budowy linii kolejowej relacji Opole-Nysa oraz Szydłów-Lipowa Śląska. Stosunkowo szybki przyrost ludności spowodował potrzebę budowy szkoły katolickiej (1830 r.) liczącej 3 klasy do których uczęszczało łącznie 171 uczniów. Otwarcie linii kolejowej (1887 r.) pozwoliło na swoiste „wyjście z cienia” miejscowości Szydłów, choć pamiętać należy iż w pierwszych latach funkcjonowania kolei żelaznej przedsiębiorcy nastawiali się głównie na wielce opłacalny wówczas – bo szybki – transport ogromnej ilości towarów na duże odległości. „Przypadkiem” stało się usytuowanie węzłowej stacji Schiedlow właśnie w miejscu jej obecnego położenia, czego fakt przez lata komentowano mianem: „stacji zagubionej wśród lasów”. Przewozy pasażerskie nie były wówczas priorytetem. Najważniejszy był transport drewna zwożonego z całej okolicy na rampę załadunkową, usytuowaną w bezpośrednim sąsiedztwie stacji kolejowej. Głównym odbiorcą „kopalniaków” (szalunkowych stempli górniczych) były Górnośląskie Kopalnie Węglowe, jak również inni odbiorcy rozsiani po całych ówczesnych Niemczech. Okoliczne huty żelaza: Theresienhütte (wcześniej: „Die Asche” – popioły), Wilhelminenhütte, Winklerhütte opalano drzewem i torfem, który to materiał sprawdził się doskonale przy uzyskiwaniu odpowiednich temperatur wypalania, szczególnie w piecach tułowickiej fabryki fajansu Schlegelmilcha.

            W 1929 roku nastąpiła zmiana systemu własności, w związku z czym lasy przyjęły pruski system administracji co m. in. przejawiało się w podziale byłych Książęcych Lasów Tułowickich na leśnictwa. Szczególnie związane ze wsią Szydłów, poprzez bliskie położenie i ludność w nich pracującą, były siedziby leśnictw: Isamühle, Schiedlow, Birklache, Eleonorensgrün oraz Jägerhaus.

            W roku 1936 wieś Schiedlow posiadała: 2 gospody (w tym jedna w budynku dworca kolejowego), 3 rzeźnie, 3 sklepy z towarami kolonialnymi, 2 piekarnie, punkt sprzedaży węgla i nawozów sztucznych, stolarnię, zakład szewski, zakład krawiecki oraz zakład naprawy urządzeń mechanicznych. Już trzy lata później, w 1939 roku wieś liczyła 921 mieszkańców zamieszkujących 100 domostw. Ostatnią osobą, która do marca 1945 roku piastowała urząd burmistrza gminy wiejskiej Goldmoor (zmiana nazwy miejscowości nastąpiła w roku 1937), był gospodarz Franz Woitzik.

+ Milczący patron...

           Głęboka potrzeba posiadania „własnego” kościoła istniała od lat wśród mieszkańców wioski Szydłów. Była w pełni uzasadniona, bowiem co najmniej od XVIII w. mieszkańcy wsi uczęszczali na nabożeństwa do kościoła p.w. Św. Jadwigi w Prądach, przemierzając pieszo, leśnymi duktami odległość ponad 5km. Ponadto Szydłów był najliczniejszą miejscowością pośród wszystkich wiosek wchodzących w poczet ówczesnej „quasi parafii” Prądy, objętej duszpasterską posługą przez tułowickich proboszczów. W roku 1912, tj. rok przed rozpoczęciem budowy kościoła,  Szydłów liczył 714 mieszkańców z czego 684 było wyznania rzymsko-katolickiego a 30 wyznania ewangelicko-augsburskiego. Rok później – w 1913 r. rozpoczęła się budowa kościoła w stylu barokowym. Materiały budowlane tj. cegły i dachówki pochodziły z miejscowej cegielni, natomiast bazaltowy kamień na podmurówkę rolnicy przywozili z Rutek, wozami zaprzęgniętymi w bydło. Według miejscowych przekazów, pierwsze nabożeństwa odprawiano już w trakcie budowy, pośród nastroszonych rusztowaniami surowych murów. Konsekracja szydłowskiej świątyni miała miejsce w niedzielę, 27 lipca 1913 roku. W roku następnym prace budowlane zakończono, stąd w źródłach jako datę ukończenia budowy przyjmuje się rok 1914. Na patrona wybrano osobę Św. Józefa – Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny (święto patronalne obchodzone 19 marca), ponieważ, co wynika z miejscowych przekazów i tradycji, Św. Józef – Opiekun – był od wielu dziesiątek lat szczególną postacią życia duchowego i religijnego protoplastów dzisiejszych mieszkańców wioski Szydłów.

Sama postać świętego jest niezwykle ciekawa, bo oto ten, który na kartach Ewangelii nie wyrzekł choćby jednego słowa, poprzez pogodzenie się z Bożą Wolą, stał się jednym z najpotężniejszych świętych. Zaiste, niezwykły to święty, „niemy” lecz jakże wymowny poprzez swoje życie w myśl maksymy „ora et labora” („módl się i pracuj”), ukazujący wzór ojca, opiekuna, dobrego pasterza – właściwy punkt odniesienia, którego współczesnemu człowiekowi niejednokrotnie brak...

„Z nami chwałę niebo całe niech u Bożych złoży nóg,

że bez miary swoje dary na Józefa rozlał Bóg...”

Nie jesteśmy sami...

Według aktualnych danych statystycznych, na terenie naszego kraju znajduje się pięć miejscowości noszących nazwę „Szydłów”. Są nimi: trzy miejscowości
o nazwie Szydłów w woj. łódzkim, gminna wieś Szydłów w woj. świętokrzyskim (pow. staszowski, gm. Szydłów) oraz nasza wioska Szydłów usytuowana na terenie gminy Tułowice (powiat Opole, woj. opolskie).

 
Oprac. Mirosław Leśniewski                                              
© Wszelkie prawa zastrzeżone

Wykaz wybranych źródeł:

1. Hans Graf Praschma, Geschichte der Herrschaft Falkenberg in Oberschlesien, Falkenberg O/S.  1929.
2. Henryk Borek, Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych, Opole 1972 r.
3. Red. Henryk Górski, Wanda Jędrzejewska, Atlas geograficzny, Warszawa-Wrocław 1992 r.
4. Red. dr Kazimierz Biały, Podstawy łowiectwa, Warszawa 1994 r.
5. Zbiory własne w postaci archiwalnych wywiadów przeprowadzonych z ludnością autochtoniczną - stenogramy z rozmów w posiadaniu autora.